කසළ කළමනාකරණය
කැළිකසල මුදල් කිරීම
ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ නගරවල කැලිකසළ සැලකිය යුතු ප්‍රශ්නයක් බවට පත්වෙමින් තිබේ. සීඝ්‍ර නාගරීකරණය, අකාර්යක්ෂම අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පිළිවෙත් සහ යටිතල පහසුකම් ප්‍රමාණවත් නොවීම පරිසරයට හා සමාජයට බරපතල අහිතකර ප්‍රතිවිපාක ඇති කර ඇත.
නාගරික ප්‍රදේශවල අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණයේ ඇති ප්‍රධාන ගැටලුවක් වන්නේ කසළ බැහැර කිරීම සඳහා ප්‍රමාණවත් යටිතල පහසුකම් නොමැතිකමයි. ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ නගරවල ප්‍රමාණවත් තරම් එවැනි කොම්පෝස්ට් සදහා ප්‍රතිචක්‍රීකරණය, හෝ කසළ බැහැර කරන ස්ථාන නොමැත. මෙයින් සිදුවෙන්නේ අපද්‍රව්‍ය අනවසර කසල ගොඩවල් වල එකතු වීම හෝ එළිමහනේ පුළුස්සා දැමීමයි. ඒ දෙකම පරිසරයට සහ මහජන සෞඛ්‍යයට අහිතකර ප්‍රතිවිපාක ඇති කරයි. කුණු කසළ විවෘතව පිළිස්සීමෙන් විෂ රසායනික ද්‍රව්‍ය සහ දූෂක ආශ්වාස කිරීමඅහිතකරය. විශේෂයෙන් (ළමුන් සහ වැඩිහිටියන් වැනි) අවදානමට ලක්විය හැකි ජනගහනයේ ශ්වසන ගැටළු ඇති කළ හැකිය. මීට අමතරව, නියාමනය නොකළ කසල ස්ථාන සාමාන්‍යයෙන් පස, භූගත ජලය සහ වාතයේ ගුණාත්මක භාවයට හානි කරයි. ගොඩබිම සහ ජලය හායනය වන අතර රෝග සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි කෘමීන් සහ මීයන් වැනි පළිබෝධකයන් සඳහා අභිජනන භූමියක් ලෙස එවැනි කසල ගොඩවල් සේවය කරයි.
නිසි අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පිළිවෙත් පිළිබඳ මහජනතාව දැනුවත් කිරීම අවම වීම සහ අධ්‍යාපනය නොමැතිකම හේතුවෙන්, ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සහ කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදනයේ ප්‍රතිලාභ මෙන්ම නුසුදුසු කසළ බැහැර කිරීමේ අහිතකර බලපෑම් පිළිබඳව බොහෝ දෙනෙකුට අවබෝධයක් නොමැත. මේ නිසා බොහෝ පුද්ගලයන් දිගින් දිගටම කසළ කානු වලට, මාර්ග වලට හෝ වෙනත් හුදෙකලා වූ ස්ථාන වලට විසි කරති. මෙය පරිසර විනාශයට පමණක් නොව අසල්වැසි ජනතාවගේ සෞඛ්‍යයට ද තර්ජනයක් වේ.
දුර්වල අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය නිසා ඍණාත්මක පාරිසරික බලපෑම් මෙන්ම බොහෝ සමාජ ප්‍රතිවිපාක පැනනැගී ඇත. එයින් වඩාත්ම බරපතල සමාජ බලපෑම වන්නේ එය නාගරික පදිංචිකරුවන්ගේ සෞඛ්‍යයට සහ යහපැවැත්මට බලපාන අයහපත් ආකාරයයි. අධීක්‍ෂණය නොවන කසල ගොඩවල්, අපද්‍රව්‍ය එක්රැස් කරන ස්ථානවල පවා නුසුදුසු කසළ බැහැර කිරීමේ පිළිවෙත් මේ වනවිට මැලේරියාව, ඩෙංගු උණ සහ වෙනත් වාහක රෝගවලට මූලික හේතුවක් වී ඇත. අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණය විධිමත් නොවීම, මිනිසුන්ගේ ජීවන තත්ත්වය මෙන්ම දේපළ වටිනාකම් අඩු වීම කෙරෙහි ද අහිතකර ලෙස බලපෑමට හැකිය.
මෙම ගැටළු විසඳීම සඳහා තිරසාර අපද්‍රව්‍ය ප්‍රතිචක්‍රීකරණය සදහා විධිමත් ක්‍රමවේදයක් සහ කොම්පෝස්ට් නිෂ්පාදන ක්‍රමවේදයක් අවශ්‍ය වේ. තිරසාර අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පිළිවෙත්වල වටිනාකම සහ විභව විසඳුම් පිළිබඳව මහජනතාව දැනුවත් කිරීම සහ අධ්‍යාපනික මුලපිරීම් සඳහා සහාය වීම මෙහිදී ඉතා වැදගත් වේ.
මේ සදහා හොඳම විසඳුම වන්නේ ජීව වායු පද්ධතියකි .
ශ්‍රී ලංකාවේ බොහෝ නගර කසළ කළමනාකරණය සමඟ අරගල කරන අතර එය ඉහත සදහන් කළ පරිදි පරිසරයට සහ සමාජයට අහිතකර බලපෑම් ඇති කරයි. මෙම ගැටළුව විසඳීම සඳහා, සෑම නිවසකටම සහ හෝටල්/රෝහලකට හෝ ඕනෑම අපද්‍රව්‍ය උත්පාදන ස්ථානයක් සඳහා පරිසර හිතකාමී අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පිළිවෙතක් ලෙස ජීව වායු ඒකකය හදුන්වා දීමට හැකිය.
නිර්වායු ජීර්ණය මෙම ගැටළු වලට පිළිතුරක් සපයයි. අපද්‍රව්‍ය ලෙස සැලකෙන කාබනික ද්‍රව්‍ය නිර්වායු ජීර්ණ ක්‍රියාවලිය මගින් ජීව වායුව/ පුනර්ජනනීය ස්වාභාවික වායුව (RNG), කාබනික පොහොර සහ කොම්පෝස්ට් වැනි ප්‍රයෝජනවත් නිෂ්පාදන බවට පත් කිරීම සිදු කරයි. මෙම ජීව වායු පද්ධති ශ්‍රී ලංකාවේ නිවාස හිමියන්ට, ගොවිපළවල්, ආහාර සැකසුම් ව්‍යාපාර සහ අපජල පවිත්‍රකරණ ව්‍යාපාරවලට අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ ගැටලුව ආදායම් අවස්ථාවක් බවට පරිවර්තනය කිරීමට ඉඩ සලසයි.
නිර්වායු සහ ජීව වායු පද්ධති අපද්‍රව්‍ය කළමණාකරනය කරන අතරම ආර්ථික වර්ධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට අවස්ථාවක් සපයයි.
කාබනික අපද්‍රව්‍ය බිඳවැටීමේදී විශාල මීතේන් ප්‍රමාණයක් නිෂ්පාදනය වේ. වායුගෝලයේ තාපය අවශෝෂණය කිරීමේදී කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වලට වඩා ශක්තිමත් වායුවක් වන මීතේන් හරිතාගාර වායුවකි. පරිසර හානිය අවම කිරීමට කාබනික අපද්‍රව්‍ය යොදාගෙන ජීව වායුව/පුනර්ජනනීය බලශක්තිය නිර්මාණය කිරීම මගින් හරිතාගාර වායු විමෝචනය අඩු කිරීමට සහ ධාරා දූෂිත වීමේ සම්භාවිතාව අඩු කිරීමට හැකියාවක් ඇත. ජීව වායුව ෆොසිල ඉන්ධන ප්‍රතිස්ථාපනය කිරීමේදී විමෝචනය තවත් අඩු කරයි.
ස්වභාවධර්මය, ගොඩකිරීම් සහ සමහර සත්ව අපද්‍රව්‍ය කළමනාකරණ පද්ධතිවල දැනටමත් සිදු වන නිර්වායු ජීර්ණය ප්‍රශස්ත කිරීමට, නියාමනය කිරීමට සහ සීමා කිරීමට කෘතීම නිර්වායු ජීර්ණයක් (ජීව වායු ඒකකයක්) භාවිතා කළ හැකිය. ජීව වායු ඒකකයක කාබනික අපද්‍රව්‍ය මගින් කාබන් ඩයොක්සයිඩ් (30-40%) ක්, මීතේන් 50-70% ක් සහ අනෙකුත් වායූන් සුළු ප්‍රමාණයක් සැදෙයි. ජීර්ණයට ලක් වූ දියර හා ඝන ද්‍රව්‍ය මිශ්‍රණයක් වන ඩිජෙස්ටේට් නිතිපතා පසට එකතු කල හැකිය.
ජීව වායු ඒකකයක සමහර කාබනික අපද්‍රව්‍ය අනෙක් ඒවාට වඩා දිරාපත් වීම අභියෝගාත්මක ය. දිරාපත් වීමට පහසුම කාබනික අපද්‍රව්‍ය අතර ආහාර අපද්‍රව්‍ය, මේද, තෙල් ඇතුළත් වේ, නමුත් සත්ව පොහොර සමහර විටක අභියෝගාත්මක වෙයි. එක් ජිරකයක විවිධ අපද්‍රව්‍ය ඒකාබද්ධ කිරීම ඇතුළත් වන සම-ජීර්ණය මගින් ඒකකයක ජීව වායු නිෂ්පාදනය ඉහළ නැංවිය හැකිය. සාමාන්‍යයෙන් සෙල්සියස් අංශක 27 ත් 30 ත් අතර පවත්වා ගෙන යනු ලබන ජීරක වල අපද්‍රව්‍ය ඉක්මනින් දිරාපත් විය හැක.
ග්‍රහණය කර ගැනීමෙන් පසු, ජීව වායුව තාපය හා ශක්තිය ජනනය කිරීමට භාවිතා කළ හැකිය.